"Ku wolności" Sue Smethurst

"Ku wolności" to pamiętnik australijskiej dziennikarki i wielokrotnie nagradzanej autorki, Sue Smethurst. Jak pisarka wyjaśnia w swoim prologu,  jej teściowa Mindla Horowitz potrzebowała czasu i delikatnej zachęty (oraz jasnego lakieru do paznokci!), by w końcu podzielić się swoją historią. Historia zaczyna się od słodkiego przedwojennego romansu , wspomaganego przez siostry Mindli, na tle szerzącego się antysemityzmu. Kubush Horowitz uwodzi Mindlę Levin i udaje mu się przekonać ojca dziewczyny, który w końcu zgadza się by ten poślubił „najpiękniejszą dziewczynę, jaką kiedykolwiek widział”. Jego życie z objazdowym cyrkiem oznacza długie rozłąki, ale ich miłość jest silna.

 Prawdziwa historia Mindli i jej męża Kubusia Horowitza – artysty słynnego Cyrku Braci Staniewskich – napisana przez nagradzaną i uznaną autorkę oraz dziennikarkę, Sue Smethurst, której mąż jest wnukiem bohaterów tej historii.Mindla, próbując odnaleźć męża, którego wybuch wojny zastał poza Warszawą, zostaje aresztowana przez Rosjan w Białymstoku, a jej syn trafia do sowieckiego sierocińca.Kubuś, który tymczasem wrócił do stolicy, dowiaduje się od teścia o jej wyjeździe i, gdy Niemcy zamykają cyrk, wyrusza na wschód, by odnaleźć swoją rodzinę.
Zaczyna się droga przez mękę…

Historia opisana w tej książce rozgrywa się podczas II Wojny Światowej. Pewnego dnia Mindla już nie może wytrzymać rozłąki z mężem, bierze więc syna i wraz z nim udaje się w drogę do Białegostoku (z Warszawy). Ponieważ jest to czas okupacji, przemieszczanie się z miejsca na miejsce jest zabronione i bardzo niebezpieczne. Jednak kobieta jest zdesperowana. Znajduje rolnika, który zgadza przetransportować rodzinę w swoim wozie. Po drodze śpią w stodołach, przeprawiają się przez rzeki i oczywiście cały czas uciekają przed Niemcami. Sprawy się jednak komplikują i Mindla trafia do zatłoczonej celi więziennej. W tym samym czasie  Kubusz i jego koledzy z żydowskiego cyrku "ukrywają się na widoku", dając pokazy dla nazistowskich żołnierzy okupujących Warszawę i nadzorujących budowę murów getta. Kiedy Shmuel Levin ( ojciec Mindli) powiedział swojej córce: „Od klauna nie dostaniesz nic dobrego”, nie miał pojęcia  jak bardzo się pomylił: pozycja w wielkim moskiewskim cyrku i mieszkanie we wspaniałym hotelu Moskwa to coś, czego nikt z nich nie mógł przewidzieć . Jak widać los może się diametralnie odmienić w ułamku sekundy. 

Smethurst z łatwością wczuła się w ducha epoki.. W jej żywej prozie widoki, dźwięki i zapachy cyrku są niemal namacalne, a strach i smutek wywołany bombardowaniem pięknego miasta, z towarzyszącym mu niszczeniem zabytków i ikon przechowujących wspomnienia, są namacalne. Opisując, co znoszą bohaterowie (terror, okrucieństwo, brak skrupułów, głód i zimno), Smethurst z łatwością przekazuje niezliczone emocje i uczucia, jakich doświadczają ci odważni ludzie. Należą do nich  strach, poczucie strata i niepokój, ale także nadzieja i optymizm. To opowieść o skrajnościach. Widzimy tutaj biedę w Warszawie, głód w zatłoczonej celi więziennej, luksus w moskiewskim hotelu, mróz w rosyjskich obozach, obfitość w afrykańskim obozie dla uchodźców, fatalne warunki we włoskim i wreszcie bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo i wolność w Australii. Chociaż opis takiego życia może być suchy i nudny, Smethurst wypełnia go tak bogatymi szczegółami, że nigdy taki nie jest. Książkę czyta się  jak powieść, a czytelnik nie może przestać się martwić losem bohaterów czy  cieszyć, gdy sprawy potoczą się po ich myśli. Dwanaście stron zdjęć zdecydowanie w tym pomaga. Sue Smethurst ciężko pracowała, aby wypełnić luki w historii swojej babci chociaż pamięć Mindli była niesamowicie dobra. W rezultacie autorka podjęła się  badań, które obejmowały  tłumaczenie dokumentów i przeprowadzanie wizyt w różnych miejscach, czego wynikiem było ułożenie rodzinnej układanki. Chociaż Sue napotkała opór ze strony Mindli, aby powtórzyć jej historię, w rezultacie staruszka dała się przekonać. 

"Ku wolności" (w oryginale książka jest zatytułowana "Cyrk wolności") to wyjątkowa powieść, która rzuca niewygodne – acz konieczne – światło na doświadczenia, które nieczęsto są na pierwszym planie dialogów dotyczących drugiej wojny światowej. Obozy koncentracyjne, komory gazowe i walka na froncie, choć wciąż znajdują się w opowieści, nie stanowią jej rdzenia. Dużo uwagi poświęcono za to  brutalności niemieckich okupantów, a duża część powieści skupia się na przeżyciach Mindli na kontrolowanych przez Sowietów terenach Polski. Ta nowa relacja i spojrzenie na trudności sprawiają, że ta powieść jest jeszcze potężniejsza. Czasami łatwo zapomnieć, że "Ku wolności" to opowieść o rzeczywistej osobie, a nie o postaci fikcyjnej. Proza Smethurst jest tak obrazowa i dokładna, że ​​nietrudno uwierzyć, że ta historia jest fikcyjnym wytworem wspaniałego i doświadczonego pisarza; jednak tak nie jest. Smethurst wykonuje wyjątkową robotę, płynnie łącząc informacje przekazane jej z pierwszej ręki przez Mindlę i zdobyte podczas rozległego historycznego  researchu. "Ku wolności" jest hołdem złożonym ludziom, którzy ukształtowali nasze dzisiejsze życie – tym, którzy wykazali się odpornością, siłą i mocą w najbardziej brutalnych okolicznościach. To niesamowita historia pełna niesamowitych ludzi, która bez wątpienia wpłynie na nasz klimat kulturowy. Ta książka na pewno stanie się bestsellerem. 

"Ku wolności" to wciągająca, prawdziwa opowieść o przeżyciach teściów autorki, polskich Żydów, w rozdartej wojną Europie, których uratowała miłość Stalina do sztuki, muzyki i performansu. Umiejętności dziennikarskie Sue Smethurst przebijają się w tym narracyjnym zestawieniu materiałów badawczych i anegdot z wielu źródeł. Jest to jeszcze jedna książka przypominająca o horrorze o reżimu nazistowskiego. Poruszająca opowieść o niezwykłej odwadze, odporności i miłości oraz o tym, jak ludzie mogą przetrwać w najbardziej ekstremalnych warunkach.

 

Tytuł : "Ku wolności"

Autor :  Sue Smethurst

Wydawnictwo : Rebis

Data wydania : 10 sierpnia 2021

Tytuł oryginału : The Freedom Circus: One family’s death-defying act to escape the Nazis and start a new life in Australia  

 

Za możliwość przeczytania i zrecenzowania książki serdecznie dziękuję wydawnictwu : 

 

 

A dostępna jest w salonach lub sklepie internetowym sieci :